دخمه زرتشتیان یزد

دخمه ی زرتشتیان به نام برج خاموشان و برج سکوت نیز شناخته می شود. این دخمه در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد و در نزدیکی منطقه ی صفائیه و روی یک کوه رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه قرار گرفته ‌است.

درگذشته از روش های مختلفی برای دورکردن اجساد مردگان از محل زندگی بازماندگان استفاده می شده است. یک از این روش ها دفن کردن بوده است. دخمه گذاری از دیگر این روش ها است. دخمه ها محوطه های دایره ای شکلی بوده اند که در بالای کوه بلندی ساخته می شدند که کیلومترها با روستاها و آبادی های اطراف فاصله داشته است. از این برج ها برای دفن جنازه ها استفاده می شده است.

زمانی که شخصی از دنیا می رفت، خانواده و اطرافیان، وی را از روستا خارج و به اتاقی به نام اتاق “زاد و مرگ” یا “مُرد و زَند” انتقال می دادند. این اتاق نوعی ثبت احوال قدیم محسوب می شد. متوفی در این اتاق شستشو و کفن شده و سپس به سمت دخمه حمل می شد. زرتشتیان به دخمه “دوزگه” و یا “دادگه” (Dodgah) می گویند که منظور “دادگاه الهی” است.

جنازه در دخمه به دست سالارها سپرده می شد. سالار به کسی گفته می شد که امور مربوط به درگذشتگان را انجام می داد. سالارها پس از خواباندن اجساد مردگان بر روی زمین، کفن را بازکرده و از محوطه دخمه خارج می شدند.  پس از آنکه جنازه ها خوراک پرندگان و دیگر مردارخواران می شد، استخوان های خشک شده ی باقیمانده جمع آوری شده و در چاهی که وسط دخمه وجود داشته و به آن “اُستودان” (به معنی استخوان دان) می گفتند ریخته می شد. روی استخوان ها آهک و گوگرد یا تیزاب ریخته می شد تا استخوان ها متلاشی شده و بوسیله آب باران به چهارچاهی که در چهار طرف چاه اصلی است برود. در اطراف استودان چاه های عمیق دیگری نیز وجود داشته که حاوی ذغال و شن بوده اند تا آب حاصل از بارندگی را تصفیه سازند.

از دیدگاه بهداشتی استفاده از روش دخمه گذاری موجب می شد تا از شیوع بیمارهای سرایت کننده جلوگیری شود.

دخمه مانکجی در بالای تپه رسی. آب انبار، بادگیر، خانه سالارها و خِیله ها (استراحتگاه خانواده متوفیان) در پایین

دخمه گلستان در بالای تپه رسی، خانه سالارها و خِیله ها (استراحتگاه خانواده متوفیان) در پایین

دخمه مانکجی از پایین مسیر

نمای دخمه گلستان از بالای دخمه مانکجی

محوطه دخمه زرتشتیان از بالای دخمه ی گلستان

محوطه دخمه ی زرتشتیان از بالای دخمه ی مانکجی